1. Algı (Pratyakṣa) Doğrudan deneyime dayalı bilgidir. Bu bilgi duyusal (görme, işitme, vb.) ya da içsel bilinç yoluyla olabilir. Ancak bu bilgi dil öncesidir ve kavramsızdır. Yani "saf deneyim"dir. Örneğin bir kırmızı leke görürsünüz ama henüz ona “elma” dememişsinizdir.
2. Çıkarım (Anumāna) Akılsal ve kavramsal bilgi türüdür. Nedensellik, benzerlik ve genellemeler aracılığıyla zihinsel olarak oluşturulur. Örneğin: “Duman varsa ateş vardır” → bu bir çıkarımdır.
🔴 Önemli: Dignāga, bu iki yol dışında başka hiçbir bilgi kaynağını (örneğin kutsal kitaplar, otoriteler, sezgiler vb.) geçerli bilgi kaynağı olarak kabul etmez.
🧠 Bilgi Neye Denir? Dignāga’ya göre bir bilgi, ancak nesnesine uygun olduğu zaman geçerlidir. Algı, bireysel, tekil, değişken olana yöneliktir. Çıkarım, evrensel, genel, kavramsal olana yöneliktir. Bu iki tür bilgi, dünyayı anlamamız için gereklidir. Ancak bu bilgiler de geçici ve bağlamsaldır. Budist felsefenin temelinde yer alan anatta (ben’sizlik) ve anicca (değişim) ilkeleri gereği, mutlak, sabit, Tanrısal bir bilgi yoktur. Her bilgi, koşullara bağımlıdır.
🧘 Uzak Doğu’da O Dönemde Bilgi Anlayışı Dignāga'nın döneminde (5. yüzyıl), özellikle Hint altkıtasında bilgi şu bağlamda tanımlanıyordu: Doğrudan deneyim ve mantıklı çıkarım dışında bilgi yoktur. Kutsal metinler bile ancak algı ve çıkarıma dayanıyorsa geçerlidir. Bilgi, kurtuluşa (nirvana) götüren bir araçtır, bir amaç değil. Bilgi, benlik yanılsamasını kırmalı; eğer benliği güçlendiriyorsa bilgi değildir.

bilginin üstünlüğü düşüncesinin, yani “theoria” nın yerini uygulamanın yani “praxis” in üstünlüğü almıştır. Bunun sonucunda, bilimin değer yitirmesi ve öneminin ortadan kalkışı, böylece, bilime karşı olan ve bilginin üretilmediği “karanlık dönem” başlamıştır. Orta Çağ düşüncesinin merkezine Hıristiyanlık ve Tanrı kavramlarının yerleştirilerek, klasik düşüncenin temeli olan doğada olan biteni araştırmak ve doğruyu bulmak yerine, dinsel dogmaları anlama, açıklamaya yönelmek düşüncesi hakim olmuştur. (Bilim ve Teknoloji Tarihi)

Orta Çağın belirli bir döneminden itibaren tüm felsefe etkinliği skolastik zemininde gerçekleştiği için, Orta Çağ felsefesi denildiğinde akla gelen genellikle skolastik felsefedir. Oldukça geniş bir tarihsel dönemi kapsar. İkinci bir nokta, hem Hristiyan skolastiğinin hem de İslam skolastiğinin söz konusu olmasıdır. Felsefe tarihi içinde Skolastiğin üç ayrı dönem olarak ele alınması söz konusudur:
Erken Dönem Skolastik (800-1200)
Yükseliş D. Skolastik (1200-1300)
Geç Dönem Skolastik (1300-1500)

Felsefenin Tesellisi'nde kader, talih, tanrısal öngörü ve irade özgürlüğü konularında Orta Çağ Hristiyan düşüncesine en temel referans olan bu eserde Boethius, felsefenin insanı Tanrı'ya götürecek en önemli araç olduğunu gösterme amacı güder. Boethius'un en önemli amacı Grek felsefesi ve Latin alemi arasında köprü olmaktı. Bu nedenle en baştaki niyeti Aristoteles'in eserlerini ve Platon'un eserlerini Latince'ye çevirmek ve birtakım yorumlar sayesinde iki doktrinin birbirleriyle ayrıldığı noktalar olsa da bir olduğu noktaları göstermekti (Boethius'tan akt. Dürüşken FT ''Sunuş'', 18). Bu çalışmasını tamamlayamamıştır ama belirli eserleri çevirmiş ve yorumlar yazmıştır. Aristoteles'in Kategoriler, Birinci ve İkinci Analitiler, Sofistik Çürütmeler, Topikler kitaplarını tercüme etmiştir. Boethius genel olarak bu tercüme ve yazdığı yorumlar sayesinde, Aristoteles'in Organon'unun kapsamı içinde geçen diğer kitaplarını da Latince'ye tercüme edileceği 12. yüzyıla kadar, Orta Çağ Avrupa'sının mantık hocası olarak kalmıştır. Aristoteles ve Platon felsefelerinin doğuda anlaşılacak biçimde yeniden ele alınması ve ikisinin farklarının yanında ortak yönlerini ve aynı amacı taşıdıklarını daha sonra Farabi, 'Mutuluğun Kazanılması' adlı eserinde incelemiştir. Boethius felsefeyi veya bilgeliği teorik ve pratik bilgelik olarak ikiye ayırmıştır. Teorik bilgelikte üç ayrı varlık türü vardır: dolayımsız olarak algılananlar, akledilebilir olanlar ve doğal olanlar. Doğal olanlardan kast ettiği fiziktir (astronomi, coğrafya vs). Birinci varlık türüyle Tanrı'yı melekleri vs. kast eder. Akledilir olanlar, yani ikincileri de Platon'un idealar alemi gibi aşağı düşerek cisimlerin içine düşmüş varlıklardır. Nasıl ki teorik bilgeliği üçe ayırdıysa pratiği de ayırır: Bunlardan birincisi etik, ikincisi politika felsefesi ve üçüncüsü iktisattır.

Oxford, Cambridge, Padua, Ravenna ve Paris Üniversiteleri de kuruldu. Bu üniversiteler, İlahiyat, Kilise Hukuku, Tıp ve Genel Meslekler olmak üzere dört programdan oluşuyordu ve öğretim üyeleri din adamı kimliğini taşıyordu. Bütün programlardaki dersler iki ana gruba ayrılıyordu. Birinci grup, gramer (dilbilgisi), retorik (konuşma) ve diyalektik ders paketini içerecek şekilde olup, üçlü anlamına gelen Trivium adını alıyordu. İkinci grup ise, Aritmetik, Geometri, Müzik ve Astronomi ders paketini içerecek şekilde olup, dörtlü anlamına gelen, Quadrivium adını alıyordu. (Bilim ve Teknoloji Tarihi)

Arithmetika ve diğer çalışmaları batı dünyasında (Avrupa'nın Karanlık Çağ'a girmesinden dolayı)unutulmuştur. Arithmetika'nın büyük bölümünün bugüne ulaşabilmesinin sebebi, Arap alimlerin bu eser üzerinde tafsilatlı bir şekilde çalışmasıdır. Diophantus'un çalışmaları tarihte büyük bir etkiye sahipti.  Arithmetica’nın baskıları on altıncı yüzyılın sonlarında ve 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa'da cebirin gelişimi üzerinde derin bir etki yaptı. Diophantus ve eserleri de Arap matematiğini etkiledi ve Arap matematikçiler arasında büyük ün kazandı. Diophantus'un çalışması cebir üzerine çalışmak için bir temel oluşturdu ve aslında ileri matematiğin çoğu cebire dayanmaktadır. Hindistan'ı ne kadar etkilediği tartışma konusudur.
Diophantus genellikle "cebirin babası" olarak adlandırılır çünkü sayı teorisine, matematiksel gösterime büyük katkıda bulunmuştur ve Arithmetica senkoplu gösterimin bilinen en eski kullanımını içermektedir.
Arapların ilk matematik araştırmaları Emeviler (661-750) dönemine uzanırsa da bu çalışmalar genel olarak Abbasiler (750-1258) döneminde başlar ve uluslararası üne kavuşmuş olan büyük matematikçi el-Harezmi ve çağdaşı İbn Türk ile hızlanır."Matematiğin Kültürel Tarihi" - Zeki Tez -2011

Birinci bölümde; Ameli Geometri. Ameli geometri işlerle ve üretimle ilgili bir bölümdür. Burada yapılan çizimlerdeki her öge (kare, üzçgen, daire v.b.g) üretimi yapılacak veya üretimde kullanılacak bir neseneyi temsil eder. Masa, sandalye, duvar, pencre v.b.g.
İkinci bölümde; Nazari Geometri. Bu geometride kullanılan, çizimi yapılan şekiller, kendilerinden başka bir şey ifade etmedikleri gibi, bir tür zihinsel problem çözme ve/veya soyut düşünmeye yarar. Farabi, ilimler ilmine giren kısmın bu olduğunu söylemekle belki de, o döneme kadar, felsefe okullarının; "Geometri Bilmeyen Yanımıza Gelmesin" sloganının içeriğindeki Geometrinin bu olduğunu kastediyor olabilir. Farabi'nin "Teknik Geometri" kitabı, herhangi bir ölçü birimi ve ölçü aleti kullanmadan geometrik problemler ve çözümler, oran, kıyas ve bunun gibi incelemeler içermektedir. Dairenin üç, dört, beş v.s. eşit parçalara bölünmesinden başlayarak, kürenin kağıt üzerinde yirmi eşit parçaya bölünmesi ile sonlanır. Teknik Geometri - Al Farabi

başka, Mutezile fırkasına, mantıkçılara ve diğer fen ve ilim erbabına cevaben birçok reddiyeler ile kendisine sorulan fen sorularına verdiği cevapları bildiren risaleleri de vardır. İbn-i Heysem'in fizik, astronomi, güneş ve ay sistemleriyle ilgili o kadar çok eseri vardır ki, bunların bir kısmından bastırılarak hazırlanan kitaplar Hristiyan ve Yahudi aleminde ders kitabı olarak okutulmuştur. Muhtelif ilim dallarında ortaya koyduğu terimler bugün hala kullanılmaktadır. Astronomideki modern başarıların kaynağı, İbn-i Heysem'in parlak görüş ve teorilerinden kaynaklanmaktadır. Apollo ile Ay'a inen ilk astronotlar, buradaki kraterlerden birini İbn-i Heysem olarak isimlendirdiler.

arasında Öklid'in Elementler ve Ptolemy'nin Almagest adlı eserinin revizyonları ile Zīj-i Īlkhānī veya gezegenlerin hareketlerini detaylandıran İlhan Tabloları başlıklı astronomi el kitabı yer almaktadır. Galileo'nun Samanyolu'nu teleskopuyla görmesinden yaklaşık 350 yıl önce Tusi, galaksiyle ilgili kendi düşüncelerini sunmuş ve "süt rengi" rengin muhtemelen küçük yıldız kümelerinden kaynaklandığını belirtmişti.

hidrolik alanında, daha genç yaşta bile, eski icatları devrim niteliğinde değiştiriyordu. Saatler, sulama, rezervuarlar ve diğer makinelerdeki denge istasyonları üzerindeki çalışmaları daha etkili veya doğru bir sonuç elde edilmesini sağladı. Hidrolik alanındaki çalışmalarıyla mükemmelleştirdiği saatler, zamanın son derece doğru bir şekilde okunmasını sağladı. Sulama için, suyu eşit ve hızlı bir şekilde dağıtan ve toplulukların daha etkili bir şekilde ticaret yapmasını ve dolayısıyla refaha kavuşmasını sağlayan hidrolik sistemler sağladı. En unutulmaz mühendislik başarısı, Pekin'deki insan yapımı Kunming Gölü'dür ; bu göl, Pekin'in çevresindeki tüm bölgelere su sağladı ve ülkedeki en iyi tahıl taşıma sistemini sağladı. Diğer bu tür rezervuarlarla ilgili çalışmaları, Çin'in iç kesimlerindeki insanların ekim, içme ve ticaret için suya erişmesini sağladı.

Semerkand rasathanesinde çalışan Uluğ Bey'in araştırmacı ekibinde yer alan ve burada derlenen Zij-i Sultani'ye katkıda bulunan astronomlardan biriydi. Ali Kuşçu, Zij'e yaptığı katkıların yanı sıra astronomi alanında ikisi Farsça, yedisi Arapça olmak üzere dokuz eser yazmıştır. Kuşçu'nun iki eserinin Latince çevirisi, Tract on Aritmetic ve Tract on Astronomy, 1650'de John Greaves tarafından yayımlandı. Astronominin Felsefeye Varsayılan Bağlılığı Konusunda; Kuşçu'nun en önemli astronomi eseri Astronomi'nin Felsefeye Varsayılan Bağlılığı Üzerine'dir. Aristotelesçiliğin astronomiye müdahalesine karşı çıkan İslam ilahiyatçılarının etkisiyle Kuşçu, Aristotelesçi fiziğini reddetmiş ve doğa felsefesini İslam astronomisinden tamamen ayırarak astronominin tamamen ampirik ve matematiksel bir bilim haline gelmesine izin vermiştir. Bu, onun yerine hareket eden bir Dünya fikrini keşfederken, Aristotelesçi sabit Dünya kavramına alternatifler keşfetmesine olanak tanıdı (her ne kadar Emilie Savage-Smith hiçbir İslam gökbilimcisinin güneş merkezli bir evren önermediğini iddia etse de). Kuyruklu yıldızlar üzerinde yaptığı gözlemler yoluyla Dünya'nın dönüşüne ilişkin ampirik kanıtlar buldu ve spekülatif felsefe yerine ampirik kanıtlara dayanarak, hareket eden Dünya teorisinin, sabit Dünya teorisi kadar doğru olabileceği sonucuna vardı. Selefi el-Tusi daha önce "düşen cisimlerin tekbiçimliliği ve göksel hareketlerin tekbiçimliliği"nin her ikisinin de "tek bir şekilde" hareket ettiğini fark etmişti, ancak yine de "yalnızca doğa filozoflarının sağlayabileceği belirli ilkeleri sağlamak için Aristoteles fiziğine güveniyordu" gökbilimciyi sağlayabilir." Kuşçu bu kavramı daha da ileri götürdü ve "astronomun Aristoteles fiziğine ihtiyacı olmadığını ve aslında kendi fiziksel ilkelerini doğa filozoflarından bağımsız olarak oluşturması gerektiğini" öne sürdü. Kuşçu, Aristoteles'in sabit Dünya kavramını reddetmesinin yanı sıra, gökbilimcilerin düzgün dairesel hareketle hareket eden gök cisimleri hakkındaki Aristotelesçi düşünceyi takip etmelerine gerek olmadığını öne sürdü. Kuşçu'nun çalışması, Aristoteles fiziğinden bağımsız bir astronomik fiziğe doğru atılan önemli bir adımdı. Bu, 16. yüzyıldaki Kopernik Devrimi'nden önce Avrupa astronomisinde eşi benzeri olmayan bir "kavramsal devrim" olarak değerlendiriliyor. Kuşçu'nun Dünya'nın hareketi hakkındaki görüşü, Nicolaus Copernicus'un bu konudaki daha sonraki görüşlerine benziyordu, ancak ilkinin ikincisi üzerinde herhangi bir etkisinin olup olmadığı belirsiz. Ancak Nasireddin el-Tusi'nin daha önceki çalışmalarını temel alarak her ikisinin de benzer sonuçlara ulaşmış olmaları muhtemeldir. Bu, "De Revolutionibus'taki (I.8) bir pasaj ile Ṭūsī'nin Tadhkira'sındaki (II.1) Kopernik'in, Ptolemy'nin Dünya'nın hareketsizliğine ilişkin "kanıtlarına" karşı Ṭūsī'nin itirazını takip ettiği bir pasaj arasındaki dikkate değer tesadüf" göz önüne alındığında daha olası bir durumdur.

büyük bir toplantı salonu, meydana bakan büyük pencereler ve duyuruların okunabileceği bir balkon. Zemin kat genellikle açıktı veya gümüşçülerin, altın tüccarlarının veya diğer yüksek vasıflı zanaatkarların ve tüccarların şehrin doğrudan koruması ve gözetimi altında çalışabileceği bir sundurma vardı.
Sisteriyenler, kasıtlı olarak basit olan bir mimari için havadar Gotik dikmeleri, vitrayları ve heykel detaylarını reddettiler. Tarihte ilk kez, mimarlık karşıtı bir mimari görüyoruz, hayatta kalan en iyi örnek Fountenay'daki Abbey (1118). Fontenay Manastırı, daha basit zamanları geliştirmesi ve mimari savurganlığa karşı bir suçlama işlevi görmesi için tasarlanmıştı.
-1115'te Sistersiyenler, manastırları işçi ve zanaatkârların bir tür dua olarak el emeği ile çalıştırdıkları çiftlikler olarak inşa ettiler. Kısa sürede çiftçilik ve hayvan yetiştiriciliğindeki yenilikleriyle tanınır hale geldiler. Üzüm bağları efsaneleşti. Kendi özel estetiğine sahip Sistersien manastırları, ışık bakımından loş, basit tonozluydu. Süslemesiz ve heykelsiz temiz yüzeyleri, olağanüstü akustik nitelikleri vardı. Metal üretimi ile, manastır olduğu kadar endüstriyel komplekslerdi. Roma kiliselerinde yuvarlak sütunlar varken, Speyer'den itibaren Gotik kiliselerde, üzerine daha ince sütunlu bir çekirdekten oluşan sütunlar görünmeye başladı. Nefe bakan kolonetler yukarı doğru devam ederek tonoza kadar uzanırlar, iç taraftaki kolonetler ise yan koridorlardaki tonozların nervürlerinin bir parçası olurlar. Sonuç olarak, Gotik destekler ne sütun ne de payandalardı; daha ziyade, sadece dikey boyutta değil, aynı zamanda planda 45 derece döndürülmüş kareler olarak görüleceği gibi, bina boyunca köşegenler oluşturan sütun demetleriydi. Romanesk'ten erken Gotik'e geçiş, bir dereceye kadar nef yüksekliğinin sistematikleştirilmesi ve nefin yivli tonozla bütünleştirilmesiydi.
13. yüzyılın başında, Roma Kilisesi onun teolojik yorumunun ve hiyerarşik yapısının bir dizi sözde sapkınlık tarafından tehdit edildiğini gördü; bunların birçoğu, ilahi olana erişimi tutan İncillerin bir yorumunun etrafında dönüyordu. Kilise'nin karmaşık ayinle ilgili talepleri yerine Mesih'in eylemleri. Fransiskenler mimarlık ve inşaatta uzman oldular. Başka bir dilenci tarikat olan Dominikanlar, doktorlar, avukatlar, öğretmenler ve birçok tanınmış filozof olarak biliniyordu. Ayrıca 13. yüzyılda skolastizmin gelişmesiyle yakından ilişkiliydi ve Avrupa'nın büyük üniversitelerinde öne çıktılar. Bir anlamda 13. yüzyıl Avrupa'nın ikinci Hıristiyanlaşması olarak görülebilir. Mendicants fakirlik yemini ettikleri ve dolayısıyla paraları olmadığı için, kiliseleri genellikle onlar için vatandaşlar tarafından inşa edildi. Başlangıçta çoğu basit yapılardı veya dönüştürülmüş ahırlardı. 1250'ye gelindiğinde, Fransa, Almanya ve İtalya'daki hemen hemen her şehirde Fransisken toplulukları vardı. Mendicant kiliseleri tanım gereği basit ve sadeydi. Katedrallerin büyük coşkulu biçimleri reddedildi. Örneğin Touluse'deki Dominik kilisesi (1275-92), uçan payandalara sahip değildi ve tamamen tuğladan inşa edildi. Aziz Corce Fransisken kilisesinde (1294'te başladı), mimar Arnolfo di Cambio, tonoz atlamayı reddetti ve hoş bir Gotik deneyimle geniş konstantin boşluğunu yeniden yarattı. Birçok İtalyan kasabasında, bu güne kadar yaşayan Mendicant kiliseleri büyük düz tuğlalı binalardır. 1300'e gelindiğinde, mimarlar gittikçe artan bir şekilde, yapıya özgü dekoratif nitelikleri keşfetmeye başladılar ve tarihçilerin çeşitli şekillerde Dekorlu, Dikey veya Gösterişli Gotik olarak adlandırdıkları stiller yarattılar. Bilim adamları uzun zamandır bu yeni stilistik yönün ortaya çıkmasının doğu ile artan temasla sonuçlanıp sonuçlanmadığını merak ediyorlar.

Venedik'in devlet bütçesi Fransa ve İngiltere'nin bütçesine eşitti. Bir talasokrasi olan şehir, oldukça özgün bir mimari inşa ediyor. Lagünün kum ve çamurunun derinliklerine gömülmüş meşe yığınlarının üzerine inşa edilmiş, Ca D'Oro gibi sahiplerinin, Venedik'in önde gelen kumaş ve baharat tüccarlarının statüsünü gösteren saraylar, adeta yerinde dokunmuş bir perde gibi farklı mimari unsurların bulunduğu cephelere sahipti.